Het digitale tijdperk heeft het speelveld van de bewijsvoering fundamenteel veranderd. Dat zien we al lange tijd sinds de komst van social media, e-mail en andere digitale bronnen. Waar advocaten vroeger zochten naar papieren documenten en getuigenverklaringen, worden we nu geconfronteerd met een vloedgolf aan digitale data. Maar sinds de komst van Artificial Intelligence (AI) worden bewijsrechtelijke uitdagingen alleen nog maar complexer. In dit artikel dragen we een aantal voorbeelden aan uit het civiel recht om de uitdagingen door Artificial Intelligence inzichtelijk te maken.
De authenticiteit en integriteit van digitaal bewijs vormen een eerste horde. Data kan gemanipuleerd worden, bestanden kunnen achteraf gewijzigd zijn en de herkomst van digitale communicatie is niet altijd eenvoudig te verifiëren. AI-tools voor het manipuleren van tekst, geluid en zelfs beeld worden steeds geavanceerder en geloofwaardiger. Dat maakt de problematiek alleen maar groter. Hoe kunnen we nog met zekerheid vaststellen dat het gepresenteerde digitale bewijs echt is?
Denk bijvoorbeeld aan een geschil over de uitvoering van een online koopovereenkomst. Screenshots van een website of chatgesprekken kunnen cruciaal bewijs vormen, maar zijn relatief eenvoudig te manipuleren. Een civiel recht advocaat zal in dergelijke gevallen niet alleen de inhoud van het bewijs kritisch moeten beoordelen, maar ook de herkomst en integriteit ervan moeten onderzoeken. Dit kan betekenen dat experts ingeschakeld moeten worden om de authenticiteit van het digitale materiaal te verifiëren.
Een tweede uitdaging ligt in de vindbaarheid en ontsluiting van relevante informatie. Er is simpelweg ontzettend veel data beschikbaar in enorme datasets, verspreid over diverse platforms. Handmatig zoeken naar bewijs is hierin een vrijwel onmogelijke taak. Bijvoorbeeld in het geval van omvangrijke civiele procedures zoals complexe contractuele geschillen of aansprakelijkheidszaken.
AI-gedreven tools bieden hier potentieel een uitkomst, door patronen te herkennen, relevante documenten te identificeren en de reviewprocessen te versnellen. Maar ook hier moeten we alert zijn op de algoritmes die deze tools aansturen. Zijn ze objectief? Het is essentieel om de werking van deze technologie te begrijpen om de betrouwbaarheid te kunnen waarborgen.
AI als bewijsmiddel?
Soms speelt de vraag op of de inzet van AI zelf als bewijsmiddel kan dienen. Denk aan algoritmes die voorspellingen doen, gezichtsherkenningssoftware of AI-systemen die analyses van complexe data genereren. Denk aan gezichtsherkenningssoftware dat in een alimentatiezaak de aanwezigheid van een persoon op een bepaalde locatie op een bepaald moment ‘bewijst’.
Kunnen deze uitkomsten daadwerkelijk opgebracht worden als bewijs? Welke transparantie-eisen moeten we stellen aan de werking van deze AI-systemen? En hoe waarborgen we dat de output niet gebaseerd is op onjuiste data?
Nieuwe vormen van bewijs
Tenslotte brengt AI nieuwe vormen van bewijs die voorheen niet bestonden. Denk aan data afkomstig van wearables, slimme apparaten in huis of autonome voertuigen. Een voorbeeld is bijvoorbeeld data van slimme thermostaten in een huurgeschil, die het stookgedrag van de huurder documenteert. De thermostaat verzamelt geruisloos data van de gebruiker. De data kan waardevolle inzichten verschaffen, maar roept ook vragen op over privacy, databescherming en de wijze waarop deze informatie juridisch gekwalificeerd en gebruikt kan worden.
Een civiel recht advocaat moet hierbij rekening houden met vragen over privacy, de rechtmatigheid van de datavergaring en de wijze waarop deze informatie juridisch gekwalificeerd en gebruikt kan worden in het civiele proces.